Zwichnięcie rzepki, znane również jako luxatio patellae, to jedno z najczęstszych schorzeń ortopedycznych u psów. Polega na przemieszczeniu rzepki (małej kości w stawie kolanowym) z jej prawidłowego ułożenia w rowku bloczkowym kości udowej. Schorzenie to może prowadzić do bólu, kulawizny oraz poważniejszych problemów ortopedycznych, jeśli nie zostanie zaopiekowane.
Rodzaje zwichnięcia rzepki
Przyśrodkowe (luxatio patellae medialis):
najczęściej występujące, szczególnie u małych ras psów, takich jak yorkshire terrier, maltańczyk, pudel miniaturowy, chihuahua, buldog francuski
rzepka przemieszcza się w stronę wewnętrzną (przyśrodkową) stawu kolanowego
często jest związana z wadami wrodzonymi, takimi jak nieprawidłowe ustawienie lub deformacja kości udowej i/lub piszczelowej, nieprawidłowym - zbyt płytkim rowkiem rzepkowym lub problemem anatomicznym mięśnia czworogłowego uda
Boczne (luxatio patellae lateralis):
występuje rzadziej, częściej u większych ras
rzepka przemieszcza się w stronę zewnętrzną (boczną) stawu kolanowego
może być wynikiem urazów lub deformacji anatomicznych, jak również nierównowagi napięć mięśniowo - powięziowych
Schorzenie klasyfikuje się na podstawie skali od 1 do 4:
Stopień 1:
Rzepka posadowiona jest w bloczku kości udowej, ale przy użyciu niewielkiej siły podczas badania przy wyprostowanym stawie możliwe jest zwichnięcie rzepki (przemieszcza się). Gdy zwalniamy siłę w badaniu na wyprostowanym stawie lub zginamy staw - rzepka wraca na swoje prawidłowe położenie. Dla opiekuna objawem może być czasem pojawiający się przeskok, nieużywanie jednej z nóg tylnych, np. po zakopywaniu lub bez przyczyny sporadyczne podskoki królicze. Zwykle objawy bólowe są dla opiekuna niezauważalne, czasem psiak utyka, ale po chwili chodzi normalnie.
Stopień 2:
Rzepka jest luźno usytuowana w bloczku kości udowej, podczas badania następuje zwichanie podczas zginania stawu, rzepka łatwiej zsuwa się z bloczka szczególnie przy ruchu skrętu lub wyprostu. Dla opiekuna zauważalna jest czasowa kulawizna, przeskakiwanie i nieobciążanie nóżki, poprawa następuje bez widocznej przyczyny. Z czasem może nastąpić uszkodzenie chrząstki stawowej, co wywołuje objawy bólowe.
Stopień 3:
znaczne przesunięcie rzepki, przemieszczona jest przez większość czasu. Zwierzę podczas chodzenia unosi kończynę co jest wyraźne zauważalne dla opiekuna, noga może być sztywniejsza, pies wyraźnie unika jej pełnego obciążania, zwykle występują tutaj objawy bólowe
Stopień 4:
Rzepka jest trwale przemieszczona, rowek bloczkowy jest płytki lub zniekształcony, Zmiany zwyrodnieniowe lub ryzyko dalszych urazów np. zerwania więzadła CCL jest bardzo prawdopodobne. Często pies unika obciążania kończyny, pojawia się deformacja i zanik mięśni.
Przyczyny zwichnięcia rzepki
Wrodzone deformacje:
Genetyczne predyspozycje do wad anatomicznych, takich jak płytki rowek bloczkowy, skrócone więzadła czy nieprawidłowe ustawienie kości piszczelowej i udowej.
Urazy:
Nagłe przemieszczenie rzepki wskutek urazu lub przeciążenia, np. podczas intensywnej aktywności fizycznej.
Nieprawidłowa biomechanika stawu:
Wynikająca z zaburzeń w rozwoju kości lub osłabienia mięśni stabilizujących rzepkę.
Diagnostyka
Badanie kliniczne: Weterynarz lub fizjoterapeuta wykonuje palpację stawu, testy mechaniczne oceniając jego stabilność i możliwość przemieszczania rzepki, potrafi ocenić wstępnie stopień zwichania rzepki (1 do 4)
RTG: Pozwala ocenić deformacje anatomiczne, uszkodzenia kości oraz potwierdzić stopień zwyrodnienia stawu.
Ultrasonografia lub tomografia komputerowa: W bardziej skomplikowanych przypadkach, gdy konieczna jest szczegółowa ocena struktur miękkich i kostnych.
Leczenie
Zachowawcze (stopień 1–2):
kontrola masy ciała, aby zmniejszyć obciążenie stawu
ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące staw np. hydroterapia lub psi fitness
techniki manualne regulujące napięcia mięśniowo-powięziowe
akupunktura i hirudoterapia - wzmocnienie aparatu więzadłowego, działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe
leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, suplementy wspomagające regenerację chrząstki
profilaktyka w domu i na spacerach (przeszkolenie od zoofizjoterapeuty)
sporadycznie, w cięższych przypadkach zwichania II stopnia lekarz może zdecydować o operacji przy braku skuteczności metod zachowawczych
Chirurgiczne (stopień 3–4):
pogłębienie rowka bloczkowego, aby rzepka mogła stabilnie się w nim poruszać,
transpozycja guzowatości piszczelowej,
zmiana położenia przyczepu więzadła prostego w celu wyeliminowania nieprawidłowego toru ruchu rzepki, wzmocnienie więzadeł utrzymujących rzepkę w prawidłowym położeniu
Rokowania
W przypadku wczesnego wykrycia i odpowiedniej terapii lub wdrożenia zaleceń psy z niewielkim zwichnięciem (stopień 1–2) mogą żyć bez większych ograniczeń, unikając w większości przypadków operacji chorurgicznej. Szansa na to zwiększa poprzez skrócenie czasu ustalenia przyczyny nieprawidłowego chodu, któego utrzymywanie przez dłuższy czas może prowadzić do wtórych zaburzeń np. degeneracja chrzątki stawowej.
Przy zaawansowanych zmianach (stopień 3–4) konieczna jest operacja, a rokowanie zależy od stopnia deformacji stawu oraz skuteczności rehabilitacji.
Profilaktyka
regularna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości psa
obserwacja czy zwierzę nie porusza w "dziwny" sposób jedną lub dwoma nogami tylnymi, np. drobi, podskakuje jak króliczek, przeskakuje po dwa kroki, strzepuje nogę itp. Nawet sporadyczne zachowania tego rodzaju powinny skłonić opiekuna do rozmowy z zoofizjoterapeutą lub ortopedą
dbanie o prawidłową masę ciała zwierzęcia (otyłość zwiększa ryzyko)
wczesna diagnostyka u ras predysponowanych - obserwacja i konsultacja u zoofizjo/lekarza
unikanie intensywnego wysiłku u młodych psów w okresie wzrostu.
Zwichnięcie rzepki, choć powszechnie nieco zaniedbane można skutecznie leczyć i kontrolować, poprawiając komfort i jakość życia psa.
Comments